top of page

«Սովորական շաբաթ. կնոջն ազատագրելու փորձ Սովետում» | շնորհանդես-քննարկում

Paradigma Reporter

Updated: Jan 16

Հիանալի քննարկում ունեցանք անցյալ շաբաթ՝ դեկտեմբերի 12-ին։ Շուրջ 120 մասնակից հյուրընկալեցինք ԽՍՀՄ-ում ժողովրդագրության և կանանց տնտեսական մասնակցության վերաբերյալ մեր գրքի շնորհանդեսին։ 


Ներկայացրինք և մասնակիցներին նվիրեցինք մեր նոր գիրքը՝ «Սովորական շաբաթ. կնոջն ազատագրելու փորձ Սովետում»։


Ժողովրդագրության քննարկում
Խոսնակները ձախից աջ. Նարեկ Մանուկյան, Տիգրան Ջրբաշյան, Լիլիթ Եզեկյան, Ռուզան Ծատուրյան, Նոնա Շահնազարյան, Նվարդ Մանասյան

 
Լիլիթ Եզեկյան
Լիլիթ Եզեկյան / Հետազոտական ռեսուրսների կովկասյան կենտրոն-Հայաստան հիմնադրամի հետազոտությունների գծով տնօրեն
Ինչպե՞ս ենք «կիսում» տնային գործերն այսօր Հայաստանում

Կանայք ավելի շատ օրական ժամանակ են ծախսում՝ տարեցների (միջինում 0,5 ժամ), և երեխայի խնամքի (միջինում 3 ժամ, այն դեպքում երբ տղամարդիկ ծախսում են մոտ 1 ժամ), տան աշխատանքի (միջինում 3,5 ժամ, այն դեպքում երբ տղամարդիկ մոտ 1 ժամ) և ինքնակրթության վրա (միջինում 1 ժամ, տարբերությունը տղամարդկանց հետ կազմում է 0,5 ժամ)։ Այնինչ տղամարդիկ օրական ավելի շատ ժամանակ ծախսում են վճարվող աշխատանքի (միջինում 5 ժամ, այն դեպքում երբ կանայք մոտ 2,5 ժամ) և ժամանցի վրա (միջինում 5 ժամ)։

Տնային տնտեսության վրա ժամանակի բաշխում
«Սովորական շաբաթ. կնոջն ազատագրելու փորձ Սովետում» էջ 22

1987 թվականի խորհրդային վիճակագրության հետ համեմատած տվյալները շատ չեն փոխվել. կանայք Սովետում միջինում երեք անգամ շատ ժամանակ էին ծախսում տնային տնտեսության վրա. աշխատանքային օրերին՝ միջինում 3 ժամ, տղամարդկանց ծախսած 58 րոպեի դիմաց, հանգստյան օրերին՝ միջինում 6 ժամ տղամարդկանց երկու ժամի դիմաց։



Սևակ Հովհաննիսյան
Սևակ Հովհաննիսյան / Սիվիտտա խորհրդատվական ընկերության գործընկեր
Կինը՝ աշխատանքային ռեսու՞րս

Հայաստանում կանանց 20%-ը աշխատաշուկա է մտնում 30 տարեկանից հետո։ 24-29 տարեկանում կտրուկ մեծանում է տատանումը զբաղված կանանց ու տղամարդկանց միջև՝ երեխայի խնամքով պայմանավորված։

Կանանց առաջին երեխա ունենալու միջին տարիքը 25․9 է, առաջին ամուսնության միջին տարիքը քաղաքներում 28.5, գյուղերում` 26.8 է։  Պնդումը, որ հասարակությունը ներդնում է կանանց կրթության մեջ, սակայն գրեթե չի օգտագործում արդյունքը աշխույժ բանավեճ սկսեց կնոջը որպես ռեսուրս դիտելու («հասարակությունը գումար է ներդնում»), կնոջ կրկնակի/եռակի չվարձատրվող աշխատանքի և մի շարք այլ կարևոր հարցերի շուրջ։



«Պարադիգմա» կրթական հիմնադրամի ստեղծած գրքերից երկուսը՝ «Գիրք պատմության ուսուցման. ինչու՞, ինչպե՞ս» և «Սովորական շաբաթ. կնոջն ազատագրելու փորձ Սովետում»
«Պարադիգմա» կրթական հիմնադրամի ստեղծած գրքերից երկուսը՝ «Գիրք պատմության ուսուցման. ինչու՞, ինչպե՞ս» և «Սովորական շաբաթ. կնոջն ազատագրելու փորձ Սովետում»
 

Ռուզան Ծատուրյան
Ռուզան Ծատուրյան / ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի գիտաշխատող, մշակութային մարդաբան
«Թո՜ղ խոհանոցը...»

Կնոջը կերակուր պատրաստելուց  ազատագրելու և սոցիալիզմի կառուցմանը ներգրավելու համար  սովետական համակարգը փորձում էր կարգավորել ի՞նչ ուտել, ինչպե՞ս, ե՞րբ, որտե՞ղ, ինչքա՞ն... հարցերը։

 

Սահմանվում էին ճաշացանկեր ըստ աշխատանքի բնույթի (օրինակ հյուսներին՝ 3800-4000 կալորիա, հող փորողներին՝ 4500-5000)։ Կնոջ ազատագրման միջոց էին դիտվում պահածոները,  հանրային ճաշարանները, կոոպերատիվ փռերը։ Սնունդը դիտվում էր իբրև աշխատող ռեսուրսի վառելիք։ Խորհրդային համակարգը ոչ այնքան հարցանում էր տղամարդուն տան գործերում ներգրավելը, որքան փորձում կնոջ «դեր» համարվող գործերից կնոջն ազատագրելը։ Տե՜ս ավելին։ 



Հասմիկ Կյուրեղյան
Հասմիկ Կյուրեղյան / «Պարադիգմա» կրթական հիմնադրամ, UCL-ի կրթության ինստիտուտ
«Իսկ մայրերը սպասում են...» 

Խորհրդային համակարգը կնոջը փորձում էր ազատագրել նաև նախադպրոցական կրթությունից շարունակելով պնդումը, որ երեխաների դաստիարակությունը կնոջ դերի կարևորագույն մաս է։

 

Այդուհանդերձ, մշտական նախադպրոցով 1986թ.-ի դրությամբ ապահովված էր ԽՍՀՄ երեխաների միջինում 57%-ը՝ շուրջ յոթանասունամյա աշխատանքի արդյունքում։ Սակայն, եթե Ռուսաստանում կամ սլավոնական այլ երկրներում մշտական նախադպրոցով ապահովված էր երեխաների 70%-ը, ապա Հայաստանում 39%-ը։ Այս ցուցանիշը կայսրության գաղութային բնույթի մեկ օրինակ է։ Խորհրդային արևելքում, որի մաս էր Հայաստանը, մանկապարտեզով երեխաների ապահովումը չէր անցնում 50%-ը, ի համեմատ կայսրության առավել զարգացած հատվածների մոտ 60-70 տոկոսի։


ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարի տեղակալ պրն. Ռուբեն Սարգսյանը հրավիրում է մասնակիցներին ծանոթանալ ՀՀ ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավման 2024-2040 թթ․ ռազմավարությանը և առաջարկություններ ներկայացնել ՀՀ 2024-2030 թթ. զբաղվածության ռազմավարությունների նախագծին։
ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարի տեղակալ պրն. Ռուբեն Սարգսյանը հրավիրում է մասնակիցներին ծանոթանալ ՀՀ ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավման 2024-2040 թթ․ ռազմավարությանը և առաջարկություններ ներկայացնել ՀՀ 2024-2030 թթ. զբաղվածության ռազմավարությունների նախագծին։


 

Նոնա Շահնազարյան / ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, սոցիալական մարդաբան, «Հայաստանի անկախ սոցիալական ուսումնասիրությունների կենտրոն» ՀԿ-ի տնօրեն
Նոնա Շահնազարյան / ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, սոցիալական մարդաբան, «Հայաստանի անկախ սոցիալական ուսումնասիրությունների կենտրոն» ՀԿ-ի տնօրեն
Պետական ֆեմինիզմը ԼՂԻՄ-ում...

Խորհրդային համակարգը ձգտում էր փոխել Արևելքի կնոջ կերպարը ենթադրելով, որ կվերափոխի Արևելքը։ Ղարաբաղի գյուղացի կանայք սոցիալական տարբեր վերելակների հասանելիության հնարավորություն ստացան (մասնագիտացման,  քաղաքական քվոտաների ինչպես և այժմ Հայաստանում...): 

 

Այնուամենայնիվ, պետք չէ գերագնահատել ԽՍՀՄ-ում գենդերային հավասարության մակարդակը: Համայնքային նահապետ-հորը փոխարինեց մենաշնորհ ունեցող նահապետ-պետությունը։ Տե՜ս ավելին։



Արփինե Հարոյան / «Պարադիգմա» կրթական հիմնադրամ
Արփինե Հարոյան / «Պարադիգմա» կրթական հիմնադրամ
Նոր սովետական կնոջ ստեղծումը...

Կանանց ամսագրերի պատմվածքները նոր խորհրդային կնոջ ստեղծման կարևոր գործիքներից էին։ Դրանց ուսումնասիրումը թույլ է տալիս տարբերակել չորս պարբերաբար կրկնվող կերպար. «հերոս կին», «էմանսիպացված կին», «դժբախտ կին» և «հետամնաց կին»։  

 

«Հերոս կինը» քաղաքից գյուղ կրթելու եկած էմանսիպացված կուսակցական կինն էր՝ համահունչ կայսրության լուսավորչական նկրտումներին։ «Էմանսիպացված կինը» նախկին հետամնաց կինն էր, ով հասու էր դարձել խորհրդային մոդելին։ «Դժբախտ կինը» հետամնաց կինն էր, ով չէր միանում կնոջ ազատագրմանը։ 



 

Տիգրան Ջրբաշյան
Տիգրան Ջրբաշյան / «Ամերիա» ընկերությունների խմբի գործընկեր և կառավարման խորհրդատվական ծառայության ղեկավար
Ժողովրդագրությունն առանցքային դեր ունի... 

Աբորտի արգելումն ու վերարտադրության քարոզը խորհրդային ժողովրդագրությունը անկումից դուրս բերելու նպատակ էին հետապնդում։

 

Ի հակադրություն խորհրդային ամբողջատիրական մոդելի, ՀՀ-ի ժողովրդագրության նոր ռազմավարությունը ազատական է։ Նպատակն է ստեղծել այնպիսի միջավայր, որտեղ երեխա ունենալու որոշումն ամբողջությամբ կախված կլինի ծնողների կամքից եւ չի սահմանափակի (խմբ. կնոջ) կրթության, աշխատանքի և մարդկային կապիտալի զարգացման հնարավորությունները կորցնելու վտանգներով, քանիոր ընտանիքի ստեղծման և կայացման բոլոր փուլերում կլինի պետական համակողմանի աջակցություն և ոչ պարտադրանք։

 

Ինչու՞ են թիրախավորում կնոջը
Նվարդ Մանասյան / Ընդդեմ կանանց նկատմամբ բռնության կոալիցիայի համակարգող, գենդերային փորձագետ
Նվարդ Մանասյան / Ընդդեմ կանանց նկատմամբ բռնության կոալիցիայի համակարգող, գենդերային փորձագետ

Ինչու՞ են ազատագրման քաղաքականությունները հատկապես թիրախավորում կնոջը։ Խորհրդային համակարգը աբորտի արգելմամբ և վերարտադրության քարոզչությամբ տարածում էր իր ամբողջատիրական քաղաքականությունը նաև կնոջ մարմնի վրա։


Այդ իմաստով շատ բան չի փոխվել։ Պետությունները շարունակում են թիրախավորել կնոջ մարմինն ու վերարտադրողական իրավունքը։ Հավանաբար հարկ է նշել երկու օրինակ ժողովրդավարական երկրների ակումբից։ ԱՄՆում չեղարկվեց Ռոեն ընդդեմ Վեյդի դատական վճիռը, իսկ Ֆրանսիան աբորտի իրավունքը ամրագրեց սահմանադրությամբ։


 

«Սովորական շաբաթ. կնոջն ազատագրելու փորձ Սովետում»


«Սովորական շաբաթը» կրթական պատկերապատում է։ Այն քննական մոտեցմամբ ներկայացնում է կնոջը տնտեսապես ազատագրելու սովետական փորձը. դրա հեղափոխական նպատակներից մինչ փակուղի։ Գրքի առանցքում սովետական երիտասարդ քաղաքաբնակ կնոջ մեկ շաբաթվա պատմությունն է։ Գիրքը ներառում է վիճակագրական տվյալների 15 աղյուսակ, ամսագրային 20–ից ավել հոդված, պատմական ակնակարկ և ակտիվ մտածողության հարցաթերթ։ Գիրքը նախատեսված է խորհրդային անցյալի քննական ուսուցման համար։





362 views0 comment

Commenti


Վերանայել. Համագործակցել. Ստեղծել.

Կապ


info@paradigma.foundation

Պարադիգմա անկախ, անկուսակցական և շահույթ չհետապնդող հիմնադրամ է, որը հանդես է գալիս որպես լաբորատորիա փորձնական և հետազոտական լուծումների համար, որոնք կարող են փոխակերպել դպրոցական կրթությունը: Պարադիգման Հայաստանում գրանցված է 2018 թվականի դեկտեմբերից (գրանցման համարը՝00481459).

© 2035 Պարադիգմայի կողմից: Մենք ստեղծում ենք պատմության կրթության ապագան։

bottom of page